Λέτε ότι θέλετε μια επανάσταση δεδομένων

μια τοιχογραφία των διάσημων στίχων των Beatles Πέρυσι, η έκθεση της ομάδας υψηλού επιπέδου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την Αναπτυξιακή Ατζέντα μετά το 2015 έκανε έκκληση για μια «επανάσταση δεδομένων».

«Λες ότι θέλεις επανάσταση» τραγούδησε ο Τζον Λένον. «Καλά ξέρετε, όλοι θέλουμε να αλλάξουμε τον κόσμο». Οι Beatles μπορεί να τραγουδούσαν για τις πολιτικές διαμαρτυρίες της δεκαετίας του 1960, αλλά το τραγούδι τους απηχήθηκε σε ορισμένες από τις αντιδράσεις στο κάλεσμα της ομάδας υψηλού επιπέδου. Κανείς δεν είναι αντίθετος στην ανάγκη για περισσότερα – και πιο αξιόπιστα – δεδομένα για την ενημέρωση της αναπτυξιακής ανάλυσης, παρακολούθησης και χάραξης πολιτικής. Πράγματι, η έκκληση για καλύτερα δεδομένα ήταν μάντρα εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά πολλές φωνές ρώτησαν πώς θα έμοιαζε μια επανάσταση και για ποιο σκοπό; Σημείωσαν ότι, τουλάχιστον σε ορισμένες χώρες, συλλέγονται πολλά δεδομένα αλλά δεν χρησιμοποιούνται. Η πρόκληση αφορά επίσης τη δημιουργία μιας «απελευθέρωσης δεδομένων» και την τόνωση μεγαλύτερης ζήτησης – και ικανότητας χρήσης – δεδομένων.

Και έτσι ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών σχημάτισε μια Ανεξάρτητη Συμβουλευτική Ομάδα Εμπειρογνωμόνων (IAEG) με θέμα την «Επανάσταση δεδομένων για την ανάπτυξη». Ζητήθηκε από την ομάδα μας να δημιουργήσει ένα πλαίσιο σχετικά με το τι θα σήμαινε στην πράξη η «επανάσταση δεδομένων για την ανάπτυξη», ποιες θεσμικές και διοικητικές επιπτώσεις θα συνεπαγόταν αυτό και ποιες είναι οι επιπτώσεις της χρηματοδότησης. Συγκεκριμένα, ζητήθηκε από την Ομάδα μας να εξετάσει πώς να καλύψει τα κενά δεδομένων και να ενισχύσει τις εθνικές στατιστικές ικανότητες. Μας ζητήθηκε επίσης να εξετάσουμε ποιες νέες ευκαιρίες θα μπορούσαν να δοθούν τόσο από την καινοτομία όσο και από νέα δεδομένα –συμπεριλαμβανομένων των Μεγάλων Δεδομένων– και πώς αυτό θα μπορούσε να συμπληρώσει τα υπάρχοντα στατιστικά συστήματα. Πώς, ρωτάμε, μπορούν τα δεδομένα να υποστηρίξουν καλύτερα τη διαδικασία των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και να ενισχύσουν τη λογοδοσία σε όλο τον κόσμο;

Αυτό είναι ένα δύσκολο έργο. Ακόμη πιο δύσκολο είναι το χρονοδιάγραμμά μας: μας ζητήθηκε να κάνουμε έκθεση μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου και την περασμένη εβδομάδα η ομάδα πραγματοποίησε τις πρώτες της συναντήσεις στη Νέα Υόρκη και διαβουλεύτηκε με ένα ευρύ φάσμα ατόμων από την Κοινωνία των Πολιτών.

Είναι επίσης ένα σημαντικό καθήκον, ιδιαίτερα για όσους ενδιαφέρονται για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Τα δεδομένα ήταν πάντα θεμελιώδη για την αναφορά ανθρώπινης ανάπτυξης του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Οι εκθέσεις υπερηφανεύονται για τη διασφάλιση ότι η ανάλυση και οι συστάσεις τους βασίζονται σε αξιόπιστα δεδομένα, ενώ οι εκθέσεις αποτελούν επίσης βασικό θεματοφύλακα των δεδομένων ανάπτυξης, με τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI) το πιο διάσημο στοιχείο δεδομένων.

Η ανθρώπινη ανάπτυξη είναι πολύ ευρύτερη από τα μέτρα στο πλαίσιο του HDI. Το εισόδημα, η μακροζωία και η γνώση (τα μέτρα των οποίων μαζί αποτελούν το HDI) είναι βασικά στοιχεία της ανθρώπινης ανάπτυξης αλλά σε καμία περίπτωση τα μόνα συστατικά. Συμμετοχή, φωνή και ελευθερία, ιδιαίτερα ενδυνάμωση και πρακτορεία. ανθρώπινη ασφάλεια· μετοχικό κεφάλαιο; και η βιωσιμότητα είναι όλα επίσης θεμελιώδη για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Αυτές οι πτυχές είναι ίσως θεμελιώδεις. Αλλά συχνά δεν είναι εύκολο να μετρηθούν, και τα δύο

εννοιολογικά – πώς θα μπορούσε κανείς να μετρήσει τη γενικευμένη ενδυνάμωση για παράδειγμα; και
στατιστικώς – πώς θα μπορούσε κανείς να μετρήσει με ακρίβεια την αλλαγή στη βιοποικιλότητα όταν τόσα πολλά είναι άγνωστα για τόσα πολλά είδη;

Μπορεί πραγματικά να βοηθήσει μια επανάσταση δεδομένων; Η απάντησή μας, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, είναι ένα επιφυλακτικό – ένα πολύ επιφυλακτικό – «ναι» και στους δύο τομείς.

Πολλά έχουν ειπωθεί ήδη για τα Μεγάλα Δεδομένα και ο Όμιλός μας τα δίνει ιδιαίτερη προσοχή. Όπως είναι πλέον γνωστό, ο κόσμος δημιουργεί τεράστιες και άνευ προηγουμένου όγκο δεδομένων. Ακόμη και το 2010 (όταν παράγονται πολύ λιγότερα δεδομένα από σήμερα), ο επικεφαλής της Google, Eric Schmidt, υποστήριξε ότι η υδρόγειος δημιουργούσε τόσα δεδομένα κάθε δύο ημέρες, όσα είχαν δημιουργηθεί μεταξύ της αυγής του πολιτισμού και του 2003! Οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και τα δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα είναι η κινητήρια δύναμη αυτής της διαδικασίας, παρέχοντας δεδομένα για οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κανείς. Παράλληλα, αισθητήρες, δορυφόροι και άλλα εργαλεία παράγουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο για το περιβάλλον, τις κινήσεις των ανθρώπων και άλλα. Ενώ άλλοι αναλύουν δεδομένα μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να προσπαθήσουν να μετρήσουν οτιδήποτε, από την υποκειμενική ευημερία μιας κοινότητας έως τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων.

Όλα αυτά έχουν σημαντικές δυνατότητες να μας επιτρέψουν να μετρήσουμε εκείνες τις πτυχές της ανθρώπινης ανάπτυξης που μετρούν, αλλά δεν έχουν ακόμη καταμετρηθεί. Τα Big Data υπόσχονται επίσης την παραγωγή στατιστικών σχεδόν στιγμιαία – τη λεγόμενη „nowcasting“ – και επιτρέποντας τη διάσπαση σε επίπεδα λεπτομερειών που μέχρι τότε δεν ονειρευόμασταν εκτός απογραφής πληθυσμού. Αλλά πρέπει επίσης να κατανοήσουμε καλύτερα τους κινδύνους των Μεγάλων Δεδομένων και να συμφωνήσουμε παγκόσμιες αρχές για να διασφαλίσουμε ότι χρησιμοποιούνται με σύνεση και ηθική.

Όλα αυτά θα βοηθήσουν στη βελτίωση της λήψης αποφάσεων. Αλλά τα Big Data από μόνα τους δεν θα είναι αρκετά. Πολλές χώρες εξακολουθούν να στερούνται βασικών δεδομένων σχετικά με τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές τους συνθήκες. Τα στοιχεία για βασικές πτυχές της ευημερίας των ανθρώπων εξακολουθούν να λείπουν, ειδικά για τις πιο ευάλωτες και για τις «αόρατες» ομάδες. Επιπλέον, ακόμη και όταν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα, οι αποφάσεις συχνά δεν βασίζονται σε στοιχεία. Σχετικά με αυτό, πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί η έλλειψη αλφαβητισμού δεδομένων: πάρα πολλοί άνθρωποι δεν έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν δεδομένα. Και αυτό είναι σημαντικό όχι μόνο για την ποιότητα των αποφάσεών τους, αλλά και για την ικανότητά τους να ζητούν ευθύνες από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Τα μέσα ενημέρωσης, όταν αναφέρουν στατιστικά στοιχεία, μερικές φορές εξακολουθούν να αναφέρουν ανακριβή δεδομένα. Και έτσι η αλυσίδα «στατιστικών, γνώσης και πολιτικής» έχει σπάσει σε πολλά σημεία.

Μια άλλη βασική ανησυχία που οι επίσημοι στατιστικολόγοι κατανοούν καλύτερα από τους περισσότερους είναι η σημασία του απορρήτου των δεδομένων. Για κάθε πιθανό όφελος που προσφέρουν τα Μεγάλα Δεδομένα, υπάρχει ένας ίσος αλλά αντίθετος κίνδυνος μια αδίστακτη κυβέρνηση ή ομάδα να χρησιμοποιήσει τα ίδια δεδομένα για να κάνει κακό αντί για καλό. Φανταστείτε, για παράδειγμα, πόσο πιο τρομερά αποτελεσματική μπορεί να είναι η εθνοκάθαρση με τη βοήθεια μεγάλων δεδομένων. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί καθώς προχωράμε.

Και έτσι, ενώ είναι πολύ νωρίς για να κάνουμε εικασίες σχετικά με το τι θα μπορούσε να πει η τελική μας έκθεση, πιστεύουμε ότι ό,τι κι αν επιφέρει η επανάσταση, δεν πρέπει να γίνει αγώνας μεταξύαρχαίο καθεστώς των παραδοσιακών επίσημων στατιστικών και μια νέα Δημοκρατία των Μεγάλων Δεδομένων. Μια αξιόλογη επανάσταση θα προσφέρει ένα μέσο για τους επιστήμονες των Μεγάλων Δεδομένων και τους επίσημους στατιστικολόγους να συνεργαστούν ως συνεργάτες και να αλληλοσυμπληρώνονται. Αδελφότητα, ποιότητα, ιδιωτικότητα! θα είναι το σύνθημά μας.

Ο Enrico Giovannini είναι ο συμπρόεδρος της IAEG και είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Tor Vergata της Ρώμης. Προηγουμένως ήταν υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής της Ιταλίας, επικεφαλής της Ιταλικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ISTAT) και επικεφαλής στατιστικολόγος και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.

Η Eva Jespersen είναι εκπρόσωπος του UNDP στην IAEG. Είναι αναπληρώτρια διευθύντρια του Γραφείου Αναφοράς Ανθρώπινης Ανάπτυξης και προηγουμένως καθοδήγησε μια σειρά από πρωτοβουλίες δεδομένων στο Ερευνητικό Κέντρο Innocenti της UNICEF.